O espazo funerario

• A Ciadella é un xacemento complexo no que, durante os diferentes momentos históricos nos que estivo en uso, foi mudando, engadindo sucesivas construcións que modificaban a configuración e a utilizade dos espazos. Durante unha destas etapas parte do recinto que se utilizara como campamento reconverteuse en cemiterio, ocupando estancias e espazos que ata entón tiñan una funcionalidade habitacional ou produtiva. Isto implicou, ademais dunha nova configuración do espazo, un cambio na mentalidade e concepcións da poboación, que pasou a enterrar alí aos seus mortos. 

        O inicio do uso destes espazos como lugares de enterramento sitúase posiblemente nalgún punto da tardoantigüidade, probablemente con posterioridade ao s. VI, atendendo aos materiais cerámicos recuperados no entorno das tumbas. A pesar disto, non queda claro durante canto tempo se manterían estes lugares como espazos de enterramento e se o seu uso como lugares mortuorios sería continuo ou intermitente. Tampouco queda claro o estado das estruturas anteriores no momento en que se erixiron as primeiras tumbas, non descartándose que parte dos muros fosen aínda visibles, reaproveitandose ademais algúns deles como elementos delimitadores para algunhas das sepulturas.
A Ciadella conta a día de hoxe con polo menos dúas zonas de enterramento diferentes, cunha extensión aínda descoñecida e sen poder descartar a aparición de sepulturas noutras áreas do xacemento. A zona na que se recuperan un maior numero de tumbas (6) localizase no coñecido como Edificio 1, nunha das súas estancias máis orientais; namentres as outras sepulturas (2) localizáronse no coñecido como Edificio 4, ao outro lado dos principia.

Sepulturas no Edificio 1

        Este espazo funerario componse dun total de seis sepulturas, cinco delas localizadas na estancia máis oriental do Edificio 1 e outra sita no espazo exterior anexo a mesma polo Leste. Todas elas presentan una orientación Leste-Oeste, probablemente coa cabeza do defunto colocada ao Oeste. Presentan una certa homoxeneidade construtiva, a excepción do sartego en pedra recuperado no espazo exterior.

Trátase principalmente de sepulturas en foxa, escavadas no terreo, destruíndo en ocasións os pavimentos das estruturas anteriores; que normalmente se atopan delimitadas en parte do seu contorno por pedras. Soamente unha delas presenta una cista ou caixa completa en pedra –formada por pedras fincadas- cun fondo recuberto de tegulae (segundo os planos antigos do xacemento). Construíronse seguindo a liña dun dos muros que pecha a estancia na que localizan, colocándose ordenadamente, paralelas unhas as outras, formando unha fila. 

Delas, catro son descubrimentos novos, da campaña de escavación do 2020, coñecéndose soamente con anterioridade a tumba en pedra e tegulae e o sartego monolítico. Ademais, durante a intervención do 2020, localizáronse varias foxas de funcionalidade indeterminada no entorno directo deste espazo funerario, sen poder descartarse nin afirmar que se trata de outras sepulturas e que o número destas podería ser moito maior. Cabe destacar que ningunha delas supera o 1.40 m de largo, o que suxire que podería tratarse hipoteticamente dunha zona de enterramento infantil.

Sepulturas na Igrexa

        Este sector de enterramento presenta un número moito menor de tumbas, contándose ata a fecha soamente dúas, unha delas –un sartego monolítico de pedra- de localización imprecisa e actualmente desaparecida. A sepultura restante, localizada na nave central da igrexa, ten unha tipoloxía bastante similar á das tumbas do Edificio 1 e coñecíase a súa existencia con anterioridade a campaña de escavación (Costa García 2013). Formada por grandes laxes de xisto, esta tumba destaca polas súas dimensións, tratándose sen moita dúbida dun enterramento adulto.  

        O establecemento de espazos funerarios sobre estruturas cunha funcionalidade diferente no pasado é habitual no noroeste peninsular, con casos como o de Eirexa Vella (Bares -A Coruña) ou o de Adro Vello (O Grove - Pontevedra), entre outros. A incógnita no caso de A Ciadella reside polo tanto na extensión deste espazo de enterramento, que queda pendente de novas intervencións no xacemento; na pervivencia desta práctica no tempo e a forma en que foi desenvolta; e, entre outros, na procedencia das xentes alí enterradas.